ادبيات نظري رفتار شهروندی سازمانی
رفتار شهروندی سازمانی
مفهوم رفتار شهروندی سازمانی اولین بار توسط اورگان و همکاران وی در سال ( ۱۹۸۳ ) مطرح گردید . تحقيقات اوليه اي که در زمينه رفتار شهروندي سازماني انجام گرفت بيش تر براي شناسايي مسئوليت ها و يا رفتارهايي بود که کارکنان در سازمان داشتند ، اما اغلب آنها ناديده گرفته مي‌شد . اين رفتارها با وجود اين که در ارزيابي هاي سنتي عملکرد شغلي به طور ناقص اندازه گيري مي‌شدند و يا حتي گاهي اوقات مورد غفلت قرار مي‌گرفتند ، اما در بهبود اثربخشي سازماني مؤثر بودند ( بینستوک و همکاران ، 2003 ). محققان سازمانی اين اعمال را که در محل کار اتفاق مي‌افتد ، اين گونه تعريف مي‌کنند :
رفتار شهروندی سازمانی عبارت است از « مجموعه اي از رفتارهاي داوطلبانه و اختياري که بخشي از وظايف رسمي فرد نيستند ، اما با اين وجود توسط وي انجام و باعث بهبود مؤثر وظايف و نقش هاي سازمان مي شوند .»( اپلباوم ، 2004 ).
بولینو ، ترنلی و بلودگود ( 2002 ) رفتار شهروندی سازمانی را به عنوان میل و انگیزه کارکنان در فراتر رفتن از الزامات رسمی شغل به منظور یاری کردن یکدیگر ، همسو کردن منافع فردی با منافع سازمانی و داشتن علاقه ای واقعی نسبت به فعالیت ها و مأموریت های کلی سازمان تعریف کرده اند . آنان بر این عقیده هستند که رفتارهای شهروندی به طور کلی دارای دو خصیصه عمومی هستند : اولاً آنها به طور مستقیم قابل تقویت نیستند ( به عنوان مثال ، نیازی نیست که آنها از جنبه فنی بخشی از شغل یک فرد باشند ) و ثانیاً آنها ناشی از تلاش های ویژه و فوق العاده ای هستند که سازمان به منظور دستیابی به موفقیت ، از کارکنانش انتظار دارد ( کورکماز و ارپکل ، 2009 ).
همچنين اورگان ، پودساکوف و مکینزی رفتار شهروندي سازماني را به عنوان رفتارهاي فردي و داوطلبانه كه باعث ارتقاي اثر بخشي و كارايي عملكرد سازمان مي‌شود ، اما مستقيماً به وسيله سيستم هاي رسمي سازمان به آن پاداش داده نمی شود ، تعریف می‌کنند ( هال ، 209 ).
2ـ1ـ2ـ ویژگی های کلیدی رفتار شهروندی
نوعی رفتار است فراتر از آنچه برای کارکنان سازمان به طور رسمی تشریح گردیده است
رفتاری است که به صورت اختیاری و بر اساس علایق فردی می باشد
رفتاری است که به طور مستقیم پاداشی به دنبال ندارد و یا از طریق ساختار رسمی سازمانی مورد قدردانی قرار نمی گیرد
رفتاری است که برای عملکرد سازمان و موفقیت عملیات سازمان خیلی مهم است . ( مستبصری و نجابی ، 1387 ، رضایی کلید بری و باقر سلیمی ، 1387 ، اسلامی ، 1387 )
تحقیقات صورت گرفته در زمینه رفتارهای شهروندی سازمانی عمدتاً بر سه نوع می باشند : گروهی از تحقیقات بر پیش بینی عوامل ایجاد کننده رفتارهای شهروندی سازمانی متمرکز بوده اند .
در این زمینه عواملی از قبیل رضایت شغلی ، تعهد سازمانی ، هویت سازمانی ، عدالت سازمانی ، اعتماد ، انواع رهبری ، رابطه رهبر و پیرو به عنوان عوامل ایجاد کننده رفتارهای شهروندی سازمانی مطرح
